گروه ساختمانی وراساز

قدیمی ترین آثار بجای مانده از گچ مربوط به 9000 سال قبل می باشد که در آناتولی و سوریه کشف شده اند. همچنین می دانیم که 5000 سال قبل مصری ها سنگ گچ را در هوای آزاد در درون آتش می سوزاندندو سپس آنرا می کوبیدند و تبدیل به پودر می کردند و در نهایت این پودر را با آب ترکیب می کردند و دیواره های کاخ ها و معابد خود را با گچ می پوشاندند . برخی از نمونه های اولیه گچ در اهرام مصر کشف شده اند. علاوه براین یونانی ها از گچ بصورت خاص ( گچ سلنیوم که شفاف می باشد ) بعنوان پنجره معابدشان استفاده می کردند . رومی ها با استفاده از گچ از هزاران مجسمه یونانی کپی برداری کرده اند .

گچ پاریس

بشر در طی قرن ها در نقاط مختلف جهان درخصوص پخت گچ مهارت هایی را کسب کرده بود . در سالهای 1700 میلادی پاریس مرکز گچ بود ( گچ پاریس ) چرا که تمامی دیوارهای خانه های چوبی برای جلوگیری از آتش سوزی با گچ پوشیده می شد. پادشاه فرانسه این قانون را بعد از اینکه لندن بزرگ در سال 1666 در اثر آتش سوزی از بین رفت اجباری نمود .

دانش ما در زمینه استفاده از گچ در قبل از قرن نوزدهم محدود می باشد. با این وجود تحقیقات نشان می دهد که در قرن شانزدهم گچ همراه آهک در کف ها دیوارها و سقف ها مورد استفاده قرار می گر فته است اما ثابت گردیده است که گچ بری تزئینی که قبلا یکی از موارد استفاده از گچ در نظر گرفته می شده است در این دوران دارای سوابق بسیار مختصری می باشد.

تاریخچه گچ در ایران

در ایران نیز گچ از زمان های بسیار دور مورد مصرف قرار می گرفته است . کاربرد گچ در پوشش قوسی کانال ها در قسمتی از بناهای تخت جمشید از دوره هخامنشی به یادگار مانده است. ملات گچ در دوره ساسانیان در اسکلت سازی بناها وهمچنین جهت نماسازی کاربرد فراوان داشته است .

هنر گچبری

یکی از پدیده های هنری در معماری بی همتای ایران هتر گچبری است که در کاوش های باستان شناسی نمونه ها و نشانه هایی از رواج این هنر در روزگار ساسانی به دست آمده است . یکی از کاربردهای ویژه گچ ، اندود کردن دیوارها و آراستن سطوح داخلی ساختمانها است و هنر گچبری این آراستگی را به حد کمال و دلنوازی می رساند .

آثار گچبری را در دوره های مختلف تاریخ ایران می توان مشاهده کرد برای نمونه در دوره سلجوقی به مسجد علویان در همدان – در دوره ایلخانی به بقعه بایزید بسطامی در بسطام – در دوره تیموری به بقعه شیخ احمد جامی در تربت جام – در دوره صفویه به کاخ عالی قاپو در اصفهان – در دوره زندیه به عمارت کلاه فرنگی در شیراز و در دوره قاجار به کاخ گلستان در تهران می توان اشاره نمود .

منشا ذخایر سنگ گچ

سنگ گچ در بسیاری از نقاط دنیا یافت می شود. ذخایر سنگ گچ بصورت لایه های تخت با ضخامتی در حدود 6 تا 8 فوت روی هم قرار گرفته اند.و اغلب دربین این لایه ها سنگ آهک یا سنگ رسی نیز قرار گرفته است .ذخایر سنگ گچ میلیونها سال قبل زمانی که آب شور اقیانوسها بیشتر سطح زمین را پوشانده بودند تشکیل گردیده است . زمانی که آب اقیانوسها عقب نشینی کردند ودر میان خشکی محصور شدند مرداب ها شکل گرفتند وبا ادامه این تبخیر این آب ها شورتر وشورتر شدند و هنگامی که این نمک ها رسوب کردند به ترتیب ترکیبات مختلفی را تشکیل دادند که یکی از آنها سنگ گچ بود . با گذشت سال ها این ذخایر نمکی با گیاهان پوسیده و سایر مواد معدنی ترکیب شده و سرانجام حاصل کار تشکیل سنگ های لایه لایه بود که بطور متناوب یک لایه آن سنگ گچ و لایه دیگر آن سنگ آهک بود که کل این لایه ها با حجم زیادی از ذخایر یخی پوشیده شده بود .

سنگ گچ بصورت تجاری هم از معادن روباز وهم از معادن زیرزمینی نزدیک سطح زمین استخراج می گردد .

رگه های گچ بندرت دارای ضخامتی بیش از 20 فوت می باشند .

گچ یک کانی غیرفلزی است که به شکل سنگ در طبیعت موجود می باشد. این کانی از نظر وزنی متشکل از 79.1درصد سولفات کلسیم و 20.9 درصد آب می باشد . شیمی دان ها آن را سولفات کلسیم هیدراته می نامند زیرا که یک مولکول از سولفات کلسیم با دو مولکول آب ترکیب شده است . فرمول شیمیایی آن CaSo4 2H2o می باشد. از نظر حجمی نزدیک به 50 درصد ساختار معدنی آن را آب تشکیل می دهد. با این وجود این آب کاملا خشک وبه آب تبلور مشهور می باشد . این آب را می توان با یخ مقایسه کرد چرا که یخ نیز آبی است که به شکل بلور می باشد. اما در این میان یک تفاوت مهم وجود دارد زمانی که یخ در معرض حرارت با دمای 32 درجه فارنهایت قرار می گیرد شروع به ذوب شدن می کند و به آب تبدیل می شود اما آب تبلور موجود در سنگ گچ تا زمانی که در معرض حرارت بالای 212 درجه فارنهایت قرار نگیرد تغییری نمی کند ولی در این درجه حرارت آب تبلور تغییر شکل داده و به بخار تبدیل می شود و درست همانند بخاری که از آب در دمای 212 درجه فارنهایت بر می خیزد از سنگ گچ خارج می شود .

در حالت خلوص کامل سنگ گچ سفید رنگ می باشد ولی معمولا سنگ گچ دارای ناخالصی هایی است که این ناخالصی ها سبب می گردند رنگ سنگ گچ خاکستری قهوه ای صورتی و یا حتی تقریبا سیاه به نظر برسد .

از سنگ گچ تا گچ

انتخاب سنگ گچ و نحوه آماده سازی آن از عوامل کلیدی برای تولید گچ مرغوب می باشد .

واکنش شیمیایی در هنگام پخت گچ عبارت است از :

(CaSo4,2H2o)+heat = (CaSo4, ½ H20)+ 1.5 H20

برای پخت گچ دوروش وجود دارد :

روش اول : پخت تحت فشار اتمسفر برای تولید گچ بتا

روش دوم : پخت تحت فشار فزاینده برای تولید گچ آلفا

تنظیم برخی از پارامترهای اساسی پخت برای کنترل میزان تبلور گچ بسیار ضروری می باشد و کارایی گچ تا حد زیادی بستگی به اندازه و شکل بلورهای آن دارد.

پخت گچ در درجه حرارت بالاتر هیدرات های (CaSo4) متفاوتی را تولید می کند.